De vlag van Cuba

Vandaag een serieus verhaal. De blog is lang, maar korter kon niet.

Google 'm even, de vlag van Cuba. Dan zie je, vanaf de mast gerekend: een rode, 90 graden gekantelde driehoek met daarin één witte ster. Daarnaast drie horizontale blauwe banen, verbonden door twee tussenliggende horizontale witte banen.

De symboliek: de drie horizontale blauwe banen vertegenwoordigen de drie oorspronkelijke delen van het eiland, West-, Centraal- en Oost Cuba. De twee horizontale witte banen staan voor de verbinding en de vreedzame samenwerking tussen de drie delen. De rode driehoek staat voor al het bloed dat het Cuba heeft gekost om de eenheid van het eiland te verdedigen. En die ene ster? Volgens onze Raúl stamt die uit de tijd dat de VS zich acquisitief manifesteerden. Zeg: tweede helft 19e, eerste helft 20e eeuw. Ze maakten o.a. Cuba nadrukkelijk het hof. Die ene ster symboliseert de trotse cubaanse gedachte: 'prima dat je ons wil helpen, USA met je meer dan vijftig sterren, maar denk niet dat je ònze ster er bij kunt krijgen; wij hebben er dan maar eentje, wij zijn en blijven één en onafhankelijk.
Zo bleef het ook onder Fidel Castro ten opzichte van de Sovjet Unie en China: we aanvaarden graag jullie hulp en we doen ook graag wat terug, maar we blijven onszelf, we worden nooit een satelliet van jullie.

Die trots druipt er bij alle Cubanen van af. Ook al hebben ze niks, kunnen ze niks kopen, mochten ze niks (bijvoorbeeld naar het buitenland: ook al betaalde je zelf je ticket, ook al regelde je zelf een visum: als Cuba het geen goed idee vond ging je vakantie mooi niet door), moesten ze van alles (vooral wachten op de bureaucratie): het zijn supertrotse mensen.

Als ik iets aan de vlag zou mogen toevoegen zou ik een ingehouden adem proberen te verbeelden. Ik leg het uit.
De huidige president Raúl Castro is niet zo'n staaldraadharde socialistische revolutionair gebleven zoals Fidel dat wel deed. Raúl móet wel verandering toestaan. Onder andere omdat deze regering heeft een groot, groeiend èn zelfgemaakt probleem: het opleidingsprogramma is een zodanig succes, dat de traditionele pyramide is omgedraaid. Er is een overschot aan hoogopgeleiden, analfabetisme bestaat hier in het geheel niet.
Vanzelfsprekend zijn er niet genoeg banen voor al die slimmeriken. Dus heeft onze gids een universitaire graad (en is zijn kapper astrofysicus). Omdat hij het exploderende toerisme is ingegaan (dit jaar + 35 %) verdient hij dankzij alle fooien ook nog eens veel beter dan een arts of een jurist in een staatsbaan. Obers in toeristencentra verdienen hier meer dan bijvoorbeeld tandartsen. Andere afgestudeerden worden met duizenden geleased door Venezuela om ter plekke de gezondheidszorg te bemannen. Of door Sierra Leone om de ebolacrisis te bestrijden. Export van kennis is inmiddels inkomstenbron nummer één van Cuba. Twee is toerisme, drie is suikerproduktie.

Om Cuba tevreden te houden staat Raúl stapje voor stapje nieuwe vrijheden toe.
Pas acht maanden geleden deed internet hier zijn intrede: je koopt voor twee CUC (€ 2) van de staatsprovider een kaart voor een uur internetten. Nou heeft bijna niemand hier een computer, maar eenvoudige smartphones zie je overal. Bovendien eisen de miljoenen toeristen gewoon toegang tot internet, of je nou een socialistisch regime hebt of niet. Noem Cuba trouwens nooit een communistische staat.....
Ieder zichzelf respecterende stad of dorp heeft nu een wifi hotspot voor het volk: het plein. Daar zie je tientallen schermpjes oplichten in het zwoele vroege duister, die hier rond zes uur 'de la noche' invalt. Daar zit ik nu ook, maar dan om acht uur 's ochtends....
De overheid houdt nadrukkelijk de vinger aan de pols (als je zo'n kaart wilt kopen moet je je legitimeren, al je gegevens (ook die van mij....) worden bij iedere verkoop van internetkaarten in een staatscomputer ingevoerd: er is vast een afdeling die in de gaten houdt wie hoe vaak naar welke site gaat. Maar de vooruitgang ìs er).

Iedere Cubaan mag nu bezit vergaren (een onbetaalbaar dure auto, bijvoorbeeld). Of een Casa Particular (b&b) openen. Of een Paladar (de cubaanse vorm van een table d'hôte). De stijgende en hoog fooiende toeristenstroom zorgt voor steeds hogere inkomens in- èn een razendsnelle toename van het aantal particuliere horecabedrijfjes met een enorme diversiteit in kwaliteit. De Cubanen die daarbij niet kunnen aanhaken gaan de slag verliezen. Het marktdenken neemt toe, er ontstaan grote inkomensverschillen.

Het land houdt zijn adem in: hoe gaat dit aflopen? Kun je zo'n ontwikkeling
beheerst laten verlopen? De geschiedenis geeft niet veel hoop, maar de toekomst zal moeten bewijzen of de geschiedenis zich herhaalt.

Volgende maand al meren de eerste grote cruiseships met amerikaanse toeristen af in Havana. Sinds de USA-boycot tegen Cuba uit de vorige eeuw voeren de cruises met rijke amerikanen om Cuba héén, vanuit de Bahama's, Hawaii, Trinidat & Tobago etc. Binnenkort naar Cuba, dankzij de détente-afspraken tussen Obama en Raúl. Het aantal vluchten vanaf New York wordt verdubbeld. Iedere Cubaan die een béétje engels spreekt rekent zich nu al steenrijk. Er zullen volgend jaar duizenden gidsen nodig zijn, tienduizenden hotelbedden. Je kunt je niet voorstellen wat dat hier gaat betekenen. Starbucks en McDonalds willen ook hier vestigingen. God verhoede, maar het gaat vast gebeuren.

Blijft die ster in de vlag? Lukt het de Cubanen om de witte banen van de vrede en onderlinge verbinding in stand te houden? Hoe nemen onze superslimme gids en zijn ambitieuze generatiegenoten straks de fakkel over?

Cuba houdt zijn adem in. Fidel is 89 jaar oud, Raúl 85. De jongeren denken hier gelukkig in halfvolle glazen, hun ouders in halflege.

A en ik nemen nog een Mojito, en denken er het onze van. Vandaag lange reis: 450 km in de taxi van Pablo naar Varkensbaai (crisis in 1961: Castro opent uur op amerikaans bevoorradingsschip de Houston)