Megakeukens en lamellen

Amritsar bracht ons niet alleen het bizarre, al beschreven grenspost-gedoe, maar ook een bezoek aan de schitterend gelegen Gouden Tempel in Amritsar (zie mijn éérste foto op Instagram ever, speciaal voor vriendin X). Toch was het niet het goudglanzende samenspel tussen tempel en het omringende water dat mij het langst zal heugen. Dat waren de vrijwilligers. Huh? Ja, de vrijwilligers.
Elke dag komen er rond de 80.000 bezoekers naar de tempel. Ruwweg de helft daarvan, rond 45.000 daarvan komen er ook een gratis maaltijd halen. Die maaltijden worden bereid, opgeschept èn betaald door vrijwilligers. Vijf-en-veertig- duizend maaltijden per dag! Zie je ze voor je?
We mochten een kijkje nemen in de keukens en ‘het restaurant’, je weet echt niet wat je ziet. Bèrgen door vrijwilligers geschilde knoflooktenen, twee Sikhs die iedereen vanuit enorme teilen lepels geven, in de bakkerij stampt en pruttelt een broodmachine, die megahompen beslag inneemt en vier meter verder als kleine nog ongebakken pannekoekjes uitspuwt. Ovens als het hellevuur, pannen zo groot als bierbrouwketels, waaruit met emmers tegelijk soep, curry of ander vloeibaar eetspul wordt geschept. En twee verdiepingen van flatgebouwformaat met eters op de grond, de hele dag door. Denk ook even met compassie aan de afwassers....
Ik vroeg aan onze gids of er wel altijd voldoende vrijwilligers waren; nou, dat was tot nu toe (al decenna lang) geen enkel probleem. Iedere Hindoe vindt het normaal om daar te helpen, ook hijzelf doet dat regelmatig. Het bracht míjn sporadische vrijwilligersinspanningen terug tot wel heel erg bescheiden proporties.

We trokken verder, superchauffeur Kamal bracht ons veilig naar Chandigarh door het vlakke, vruchtbare en rijke Punjab, dat ooit een enorme ‘provincie’ was, met Lahore als hoofdstad. Punjab werd bij de splitsing in de eind veertiger jaren opgedeeld, en Lahore kwam bij Pakistan. Het Indiase deel van Punjab moest een nieuwe hoofdstad krijgen. De nieuwe regering alhier benoemde Shimla, op dikwijls besneeuwde 2000 meter hoogte gelegen en slechts via een steile tweebaansweg te bereiken, tot dus erg onhandige en daarom tijdelijke hoofdstad.
De opdracht een gloednieuwe hoofdstad te ontwerpen, te ontwikkelen en te bouwen werd gegund aan de Zwitserse, zeer creatieve en door de menselijke maat geinspireerde architect Le Corbusier.
Het werd Chandigarh. Als je er doorheen rijdt waan je je soms in Europa, en soms in India. Wel de Indiase tuktuks, scooters, brommers en taxi-duivels, maar geen ongeduldig getoeter. Hier stroomt het verkeer gedisciplineerd door (met aparte banen voor fietsers!) over brede en schone avenue-achtige wegen. Veel meer rotondes, en minder stoplichten dan bijvoorbeeld in Amritsar of Delhi. Veel grote, rustgevende parken. En een zeer als Le Corbusier herkenbaar regeringscentrum, waar zijn in onze ogen briljante bouwvondst het best werd gedemonstreerd: het luxaflex-effect in beton en baksteen: airco was er nog niet. Hij ontwierp stenen lamellen aan de regeringsgebouwen, die afhankelijk van windrichting (en dus van zonsopkomst en -ondergang) en jaargetijde (zomer: al vroeg een hóógstaande zon en winter: een laagblijvende zoninval) zonnestralende warmte buiten hielden of juist binnen lieten. Verbluffend in zijn eenvoud.
Ook de door hem ontworpen particuliere huizen hadden zo’n systeem, maar nu met van de gevel uitstekende bakstenen.
Tot overmaat van vreugde mochten we zo’n particuliere woning (ooit in serie aan een rustige laan ontworpen voor ministers) in renovatie ook van binnen bekijken. Fantastisch.

Het ook door Le Corbusier ontworpen Hooggerechtshof en Parlementsgebouw vonden we wat somber, maar we konden met ons europese denken en weten heel goed begrijpen dat Le Corbusier hier regelmatig terugkwam en zich, behalve in Zuid Frankrijk ook in India prima thuisvoelde. De stad is hem nog altijd dankbaar, en terecht!

Op Instagram twee foto’s van zijn vormgegeven wens en motto voor Chandigarh: de ‘Open Hand’ voor vriendschap en vrede, visueel ook te interpreteren als vredesduif.
Een bijzondere dag, met onvermoede maar letterlijke en leerzame inkijkjes.

We zijn nu, na uren lang bergop bochtjes draaien in die tijdelijke hoofdstad van weleer aangekomen: Shimla, Himachal Pradesh. Veel brits-koloniale gebouwen, dit was de zomerresidentie vanwege niet te dragen hitte 2000 meter lager. De Himalaya grijnst ons in het gezicht, maar noordelijker hoeven we niet. Sneeuwresten in de straten! HotelKruik in ons bed!
Overmorgen per treintje terug naar beneden, en naar de warmte.