Ganges-rituelen

Een verblijf van veertig uur in Varanasi, heilig gelegen aan de Ganges, zuigt je onvermijdelijk de Hindoe-cultuur in. Ik herken Brahma, Vishnu en Shiva, zong gisterenavond al zachtjes Hare Krishna mee, accepteer moeiteloos koeien als volwaardige mede-weggebruikers, kan de rol van Boeddha en zijn leer vanuit het Hindoeïsme verklaren, ik luid geroutineerd de bel als we een tempel binnenstappen en vouw mijn handen voor de borst en/of zeg ‘namasté’ tegen ieder levend wezen dat ik tegenkom. En geloof me, dat zijn er hier heel veel. Deze naar indiase begrippen kleine stad heeft vier miljoen inwoners, en daar zijn de overledenen die naast de Ganges gecremeerd worden nog niet eens meegeteld.

Dat cremeren is ernstig wennen: soms zie je een fleurige en kleurige processie met een goudgeel gedekte lijkbaar zich door de mudvolle stad wringen. Gewoon tussen het wandelend forensenverkeer, de duwende taxi’s, toeterende tuktuks, schreeuwende rikhsja-fietsers en dieselstinkende motoren door.
Soms komen ze van verre, dan ligt schoonmoeder letterlijk op de imperiaal van de tuktuk of auto, met de rouwenden hutjemutje erin gestouwd. Allemaal op weg naar de Ganges, waar dagelijks soms tientallen crematies plaatsvinden.
Eerst wordt wat water ter inwendige reiniging in de mond gegoten, soms wordt het lichaam in de rivier gedompeld, omdat iedere Hindoe minstens een keer het wasritueel in de Ganges moet hebben ondergaan. Omdat je niet altijd meer aan hem/haar kon vragen of dat bij leven was gelukt wordt dan maar het zekere voor het onzekere genomen. Het leven zit hier vol met dat soort praktische oplossingen.

Intussen is het benodigde hout geselecteerd uit grote opslagplaatsen in de oude stad. Het vuur zal zo’n drie uur moeten blijven branden om zijn verterend werk te doen. De stoet komt bij de Ganges aan, waar het fraaie kleed van de overledene wordt weggehaald. Het in witte stof omwikkelde lichaam wordt op een langwerpige brandstapel gelegd, op een metalen rooster met pootjes, zodat er ruimte onder blijft om zuurstof door te laten en om het vuur aan te steken. Daarna komt er nog een ‘deklaag’ hout overheen.
De complete houtconstructie stapel steekt aan alle zijden van het lichaam niet meer dan 20 centimeter uit, zodat het omwikkelde lijk goed zichtbaar blijft.

Onder leiding van een prevelende priesterachtige lopen de naasten een aantal rondjes om de baar en dan gaat de hens er in. Zomaar. Op de hardgedroogde modderige oever van de rivier, vaak naast een tweede of derde identieke brandstapel. Aanschouwd door toevallig passerende stedelingen, wat verblufte toeristen en de nabestaanden, de priesterachtige en de houtadjudant (overigens mag niet iedere Hindoe hier gecremeerd worden: aan slangenbeten overledenen, verkeersdoden, babies en zwangere vrouwen bijvoorbeeld niet. Ook de Hindoes die de noodzakelijke zestien sanskara nog niet hebben voltooid (sanskara zijn bijvoorbeeld: als baby vast(er) voedsel leren eten, naar school gaan, sterk worden door gezond te eten, trouwen, kinderen krijgen etc) vallen buiten de baar. Het komt er eigenlijk op neer dat je op oudere leeftijd een natuurlijke dood moet hebben ‘bereikt’ wil je in aanmerking komen).

Nog geen dertig meter verderop baden en reinigen de pelgrims zich door drie keer kopje onder te gaan, nog wat verder is men bezig de in de Ganges gewassen lakens te drogen te leggen op de stenen taluds, na eerst de ossen en hun darmgevolgen daar verjaagd te hebben. En dáárnaast is de dagelijkse Aarti (offerceremonie) met duizenden mensen op de kade en op bootjes luidruchtig aan de gang, een soort indiase versie van ons Prinsengrachtconcert, maar dan met rituelen, hindoe-muziek, collectes, wierrook en vuur.
Het is al gezegd wel even wennen hier, maar we hebben weer veel geleerd en gezien. Morgen vliegen we door naar Khajuraho.