Laos en oorlog

Het meest recente verhaal eindigde in Vang Vieng. De hoog boven dit laotiaanse Sodom en Gomorra gelegen grotten boden ons een prachtig uitzicht over de Nam Song River en de vallei. In ‘de’ oorlog van 1964 tot 1973 (die wij de ‘Vietnam-oorlog’ noemen, maar de locals de ‘American War’) dienden deze grotten als schuilplaats tegen de vernietigende bombardementen van de Amerikanen. Die wilden voorkomen dat de communisten in Laos (en Cambodja, de westelijke buurlanden van Noord Vietnam) nog meer invloed zouden krijgen. In bijna 600.000 missies gooiden ze meer dan twee miljoen ton aan clusterbommen op vooral het noordoostelijke deel van het weerloze Laos. Hierbij werden landbouw- en natuurgebieden verwoest en veel burgers gedood. Laos kreeg daarmee de droevige eer ‘het meest gebombardeerde land ter wereld’ te zijn.

Misschien ‘gelukkig’ voor toen, maar vreselijk voor de decennia er na kwam zo’n 20 procent van de bommen niet tot ontploffing…..waarover later meer. Het laotiaanse verhaal van de Vietnam-oorlog gaat anno 2023 nog steeds verder, en daar ontkomen niet aan.

We reisden dóór naar de drukke hoofdstad Vientiane, maar eerst genietend van de mooie, ontspannende en interessante weg door een golvend agricultureel landschap vol met rubber- bananen-, ananas- en teakplantages, frisgroene rijstvelden en af en toe wat mango-bomen in volle bloesem.

Aziatischer en vrediger kon het er niet uitzien, tot we een smalle maar steile bergrug over moesten. Veel zware vrachtwagens met aanhanger krópen omhoog, maar sommige te zwaar beladen exemplaren haalden de bergpas niet. Eén daarvan was bij gebrek aan trekkracht (of teveel aan lading) net achteruit gekacheld, door de vangrails gegleden en tientallen meters lager in een vallei terecht gekomen. Een ander koos als voorlopig laatste rustplaats de diepe greppel tussen bergwand, kantelde en bood een blik op haar bestofte chassis.

Vanaf de top werd het nog interessanter: er lag in de afdaling geen asfalt meer, het gravelachtig gruis met diepe kuilen bezorgde òns een wat skiafdaling-achtige sensatie maar het stijgende verkeer heel wat meer problemen: een eenmaal vastgelopen truck kon zich onmogelijk weer in beweging zetten en gleed soms meters weer naar beneden met een scharende combinatie tot gevolg. De 4x4-auto’s er achter manouvreerden zich er nog wel langs, maar de te lage ‘gewone’ personenauto’s strandden in de opgestuwde sahara-achtige gruisheuvels.

Ach, wat zijn we op dit soort momenten toch blij dat we niet zelf hoeven te rijden. De local knowledge-chauffeur bracht ons moeiteloos beneden, zodat wij gniffelend van de ravage bergop konden genieten.

Vientiane verhoudt zich tot het stille Luang Pabang als Piccadilly Circus tot het Soester dorpsplein, dus dat was even wennen. Zoals in vroeger eeuwen postkoetsen van paarden wisselden verruilden wij het voortreffelijke duo van gids Kai met chauffeur Mister Bol voor zijn opvolger Mister B (een alleraardigste gepensioneerde Civil Engineer met bijzondere opvattingen over de uitspraak van het engels) met Chauffeur S.

Hij zat boordevol kennis over de eeuwenoude tempels die we bezochten maar liep af en toe vast in zijn woordendrang, en zijn matige kennis van het engels maakten het een vermoeiende dag. Toen we bij toeval even naar het frans omschakelden ging het aanzienlijk beter, en zijn humor, vriendelijkheid en gemeende interesse naar onze achtergrond maakte alles meer dan goed.

We sloten de dag af in het museumpje van COPE, waarin niet alleen de oorlogshistorie van Laos werd getoond, maar ook en vooral de vreselijke gevolgen van die 20 procent niet-geëxplodeerde bommen in het laotiaanse landschap. De bewoners van het platteland krijgen een mooie prijs voor de metalen resten en gaan dus zoeken en graven, met veel doden en vooral talloze afgerukte ledematen tot gevolg.

De ontwikkeling van efficiëntere bom-opsporingsmethoden, de internationale hulp bij het onschadelijk maken ervan en vooral de voorlichting op dorpsscholen (niet opgraven, maar melden!) zorgden er voor dat in 2021 de meeste explosieven wel waren geruimd. Vijftig jaar na dato….

Een galerij van tientallen op maat gefabriceerde houten benen en protheses vormde de wrange afsluiting van deze verdrietige expositie.

Ik vind contemporaine geschiedenis vaak interessant en leuk omdat ik die (op afstand) zelf meemaakte. Maar soms is contemporaine geschiedenis confronterend en absoluut niet leuk, juist omdat ik die (op afstand) zelf meemaakte: en toen de werkelijkheid nog niet kende.

Nu vliegen naar Hanoi, de hoofdstad van Vietnam. Maar eerst 25 minuten voor vertrek nog net de annonce kunnen verstaan dat ik me asap in verbinding moest stellen met de staf, dat gedaan hebbende via douane en handbagagescan terug naar de incheckbalie werd gedirigeerd waar onze twee koffers eenzaam en verlaten stonden te wachten. Of we maar even als de wiedeweerga die iPad en powerbank eruit wilden halen.……